Wat is een placenta eigenlijk?
Een ongelooflijk ingewikkeld en belangrijk orgaan op zich, de placenta is alleen te vinden bij zoogdieren. En hoe het functioneert, heeft het potentieel om diepgaande effecten te hebben op de levenslange gezondheid van de zich ontwikkelende foetus.
De placenta bestaat alleen tijdens de zwangerschap en speelt een cruciale rol bij het voeden en beschermen van de foetus gedurende de dracht. Het is verbonden met de foetus via de navelstreng en bevestigd aan de baarmoederwand, waardoor essentiële uitwisselingen van voedingsstoffen, gassen en afvalstoffen mogelijk zijn in de bloedsomloop van de moeder.
Placenta bestaat uit maternale en foetale delen, die respectievelijk de basale en chorionische platen worden genoemd. Voedingsstoffen worden uitgewisseld via het maternale bloed dat de foetale sectie binnenkomt, maar maternaal en foetaal bloed mengen zich niet echt; ze zijn gescheiden door slagaders en haarvaten.
Interessant is dat de placenta een geslacht heeft dat overeenkomt met dat van de foetus, aangegeven met de aanwezigheid van XX of XY geslachtschromosomen. Placentale seks wordt echter niet gebruikt om het geslacht van de foetus te testen, omdat dit invasieve chirurgische tests vereist en onnodig risico voor de zwangerschap toevoegt.
In het begin
De placenta begint zich te ontwikkelen zodra het embryo in de wand van de baarmoeder is geïmplanteerd. Tijdens de negen maanden van de zwangerschap neemt het in omvang toe en voert het verschillende vitale functies uit. Het reguleert de uitwisseling van voedingsstoffen voor de foetale groei en ontwikkeling, de uitwisseling van gassen, waaronder zuurstof en kooldioxide, en hormoonsecretie.
Het beschermt de foetus ook tegen toxines en infecties, evenals tegen het immuunsysteem van de moeder, dat het anders zou beschouwen als een buitenlandse indringer. Dit is een kritisch aspect van placentale fysiologie; als het afweersysteem van de moeder de foetus afkeurt, zal het spontaan afbreken.
Om de zich ontwikkelende foetus voor te bereiden op de wereld die hij zal bewonen na de zwangerschap, is de placenta erg gevoelig voor de omgeving van de moeder. Het is in staat om zijn functies aan te passen als reactie op externe signalen, zoals het dieet van de moeder of milieuverontreinigende stoffen, die vervolgens de foetale ontwikkeling kunnen veranderen.
Maternale voeding speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de foetus; studies tonen aan dat het eten van een uitgebalanceerd dieet van fruit, groenten en mager vlees een goed geboortegewicht kan bereiken. Maar blootstelling aan vervuilende stoffen kan een negatieve invloed hebben en kan het risico verhogen dat het kind astma ontwikkelt.
Permanente veranderingen in de fysiologie van de ontwikkelende foetus tijdens de ontwikkeling staat bekend als foetale programmering. En variaties in de ontwikkeling van organen en systemen binnen de foetus kunnen de levenslange gevoeligheid voor kanker, hartaandoeningen, allergieën en andere ziekten verlengen.
Wat kan verkeerd gaan
Placenta-aandoeningen kunnen tijdens de zwangerschap ernstige gezondheidscomplicaties veroorzaken voor zowel de foetus als de moeder. Ze kunnen resulteren in een abnormale foetale ontwikkeling, groeivertraging, misvormingen, miskraam of doodgeboorte en kunnen zelfs het leven van de moeder in gevaar brengen.
Omdat de placenta zich tijdens de zwangerschap blijft vormen, kunnen afwijkingen in de structuur en implantatie in de baarmoederwand op elk moment voorkomen. Placenta-abruptie komt bijvoorbeeld voor bij ongeveer één op de honderd zwangerschappen. Onderbreking is ofwel de gedeeltelijke of volledige loslating van de placenta van de baarmoederwand. En het kan de foetus zuurstof en voedingsstoffen ontnemen, wat mogelijk kan leiden tot vroeggeboorte of doodgeboorte.
Een van de meest voorkomende zwangerschapsstoornissen is pre-eclampsie, die optreedt bij 3-7 procent van alle zwangerschappen. Het is de belangrijkste oorzaak van complicaties bij de moeder en de dood. Gekenmerkt door hoge bloeddruk en eiwit in de urine kan pre-eclampsie leiden tot permanente vasculaire en metabole schade bij de moeder.
De exacte oorzaak van de stoornis is onbekend, maar er zijn verschillende factoren denkbaar, waaronder een slecht dieet, hoog lichaamsvet, een voorgeschiedenis van hoge bloeddruk en genetica kunnen allemaal een rol spelen. Abnormale ontwikkeling en functie van de placenta wordt verondersteld een andere belangrijke bijdragende factor te zijn.
Indien onbehandeld, kan pre-eclampsie zich ontwikkelen tot eclampsie, die wordt gekenmerkt door vochtophoping en epileptische aanvallen. Zodra de placenta is verwijderd, eindigen pre-eclampsie en eclampsie.
Culturele betekenis
De placenta heeft weinig culturele waarde in westerse landen; het wordt vaak niet herkend door ouders als fundamenteel voor een gezonde en succesvolle zwangerschap. Dus, het wordt meestal weggegooid na de bevalling.
Maar sommige andere culturen hebben groot respect voor dit unieke tijdelijke orgaan en laten de moeder het eten, in een praktijk die bekend staat als menselijke placentofagie. Volgens de traditionele Chinese geneeskunde, bijvoorbeeld, wordt aangenomen dat de placenta het lichaam verjongt na de bevalling, en deze praktijk is recent populairder geworden in de westerse cultuur.
Verschillende culturen hebben verschillende opvattingen over de placenta. Indonesische en Maleisische culturen beschouwen de placenta bijvoorbeeld als een broer of zus van de pasgeborene. In China wordt gedacht dat dit de eerste en mooiste kleding is. Ze hebben allemaal een diepe eerbied en waardering voor de placenta en haar ceremoniële rol in de geboortegebeurtenis.
De placenta speelt een cruciale rol bij zwangerschap, ontwikkeling van de foetus en gezondheid gedurende het hele leven. Het is misschien maar een tijdelijk orgel, maar speelt enkele van de belangrijkste rollen in het vroege leven.
Astrud Tuck is een postdoctoraal onderzoeksteam in reproductieve gezondheid aan de universiteit van Adelaide
Dit artikel verscheen voor het eerst op The Conversation.